W mijającym roku sprawy frankowe pozostały w centrum zainteresowania tak sądów cywilnych, jak i opinii publicznej. Wydawać się może, że trwające już od kilku lat spory pozwoliły na wykrystalizowanie się jednolitej linii orzeczniczej. Warto jednak zwrócić uwagę na rozstrzygnięcia, jakie przyniósł nam 2022 rok, jak również zasygnalizować problemy, które wciąż na rozwiązanie czekają.
Czy przedsiębiorca może wystąpić z pozwem frankowym?
W pierwszej kolejności przytoczyć trzeba uchwałę Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 2022 roku, zgodnie z którą postanowienia, które pozwalają bankowi na jednostronne ustalenie stosowanego kursu bez wskazania obiektywnych i weryfikowalnych kryteriów jego wyliczenia, są sprzeczne z naturą stosunku prawnego umowy kredytu. Dla większości frankowiczów oznacza to możliwość zakwestionowania tych klauzul oraz doprowadzenie od uznania ich za bezskuteczne oraz niewiążące w oparciu o przepisy „konsumenckie” (między innymi art. 3851 Kodeksu cywilnego).
Uzasadnienie uchwały, chociaż nie odnosi się wprost do przedsiębiorców, otwiera możliwość wystąpienia przez nich z roszczeniami przeciwko bankom. Zgodnie bowiem z ogólnymi przepisami Kodeksu cywilnego (a więc dotyczącymi nie tylko konsumentów), umowa sprzeczna z naturą stosunku prawnego jest nieważna. Innymi słowy kredytobiorca może skierować do sądu pozew wskazując, iż jego umowa zawiera postanowienia, które zgodnie z poglądem SN, przesądzają o jej nieważności bez względu na to, czy kredyt zaciągnięty został na cele prywatne, czy komercyjne.
Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału
W praktyce coraz częściej spotykamy się z pozwami „odwrotnymi”, w których to banki żądają od konsumentów zwrotu wypłaconego kapitału, dodatkowo uzupełniając swoje roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z niego przez cały okres obowiązywania umowy.
Problem dopuszczalności tego rodzaju żądania jest obecnie okolicznością budzącą najwięcej kontrowersji w orzecznictwie. Sprawa możliwości dochodzenia wynagrodzenia za korzystanie z kapitału zawisła przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jednak 22 października 2022 roku zlecono sporządzenie opinii w tej sprawie rzecznikowi generalnemu do 16 lutego 2023 roku. Rozstrzygnięcia TSUE należy więc spodziewać się za kilka miesięcy.
Powyższe nie przeszkadza krajowym sądom powszechnym w samodzielnym orzekaniu. Wszystkie sprawy, w których uczestniczyliśmy w bieżącym roku, skończyły się pozytywnymi dla frankowiczów rozstrzygnięciami Sądu Okręgowego w Krakowie, który nie tylko uznawał, że na podstawie polskich przepisów nie można zrekonstruować roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, ale też niekiedy posuwał się dalej uznając, że roszczenie banku o zwrot wypłaconego kapitału jest przedawnione.
Restrukturyzacja Getin Noble Bank S.A.
Pod koniec września 2022 roku Bankowy Fundusz Gwarancyjny wszczął przymusową restrukturyzację banku Getin Noble Bank S.A.
W dużym uproszczeniu – depozyty i kredyty w złotówkach zostały przeniesione do „banku pomostowego”, który po rebrandingu uzyskał nazwę „VeloBank”. Portfel kredytów frankowych pozostał w banku dotychczasowym, co w sposób oczywisty zaczęło budzić obawy o wypłacenie kredytobiorcom kwot potwierdzonych ewentualnymi wyrokami sądowymi.
Z naszego doświadczenia wynika, że pierwszą konsekwencją opisanej powyżej sytuacji było powszechne odmawianie frankowiczom zabezpieczenia roszczeń powołując się na przepisy Ustawy o BFG, zgodnie z którymi niedopuszczalne jest zabezpieczenie na majątku podmiotu w przymusowej restrukturyzacji.
Postanowienia o zabezpieczeniu w sprawach frankowych nie dotyczą jednak najczęściej majątku banku (na przykład poprzez zajęcie jakichś aktywów), a zawieszenia płatności rat (a więc majątku kredytobiorców). Naszym Klientom proponowaliśmy – i proponujemy – zaskarżanie niekorzystnych decyzji sądów w tym zakresie. Docierają do nas informacje dotyczące pozytywnych rozstrzygnięć tego typu zażaleń.
WIBOR
Rok 2022 wiązał się również z pojawieniem się nowego typu roszczeń przeciwko bankom – związanych z kwestionowaniem wskaźnika WIBOR.
W pozwach podnosi się między innymi brak spełnienia przez bank obowiązków informacyjnych związanych z ryzykiem zmiany stopy procentowej i jej ekonomicznymi konsekwencjami, jak również wadliwość samej procedury ustalania stopy referencyjnej WIBOR.
W listopadzie 2022 roku Sąd Okręgowy w Katowicach wydał przełomowe postanowienie o zabezpieczeniu, którym wyłączył – na czas trwania postępowania – z kredytu złotówkowego WIBOR. Kredytobiorcy w tym czasie regulować mają ratę kapitałową powiększoną o odsetki w wysokości stałej marży. W efekcie rata kredytu uległa radykalnemu obniżeniu.
Końcówka roku przyniosła kolejne podobne rozstrzygnięcia w zakresie kredytów złotówkowych, zawieszając niekiedy płatność rat w całości.
Podsumowując i sięgając niejako po szklaną kulę:
– zarówno doświadczenia Kancelarii, jak i powszechnie dostępne informacje o tendencjach sądów powszechnych napawają optymizmem – w przyszłym roku w dalszym ciągu powinna być kontynuowana korzystna dla frankowiczów linia orzecznicza,
– sądy relatywnie chętnie sięgają po zabezpieczenia powództw konsumentów – oznacza to szybką korzyść dla kredytobiorców, którzy w trakcie postępowania sądowego nie będą zobowiązani do regulowania rat kredytu,
– sprawa wynagrodzenia za korzystanie z kapitału powinna zostać w 2023 roku rozstrzygnięta rzez TSUE,
– przewidujemy coraz większą ilość pozwów złotówkowiczów kwestionujących indeks WIBOR w umowach kredytowych.
adw. Jakub Hajduk