Podwójne ryzyko związane z ujawnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa – cywilne oraz karne
W naszej praktyce często spotykamy się z dosyć nieprzemyślanym podejściem do poszanowania tajemnicy przedsiębiorstwa. Niekiedy bywa tak, że pracownik czy zleceniobiorca, analizując swoją sytuację, dochodzi do wniosku, że mając dostęp do know-how/baz danych kontaktów/informacji co do stosowanych stawek, ma przecież gotową receptę na własny biznes. Niestety “Eureka!” wybrzmiewa trochę zbyt wcześnie, przed analizą potencjalnych ryzyk.
A są one spore.
Na szczęście coraz więcej osób jest świadomych, że ujawnienie czy wykorzystanie tajemnicy przedsiębiorstwa wiązać się może z odpowiedzialnością cywilną – najczęściej odszkodowawczą.
Relatywnie mało osób uświadamia sobie natomiast, że zgodnie z art. 23 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji:
– jeśli ujawnienie lub wykorzystanie tajemnicy przedsiębiorstwa (wbrew ciążącemu obowiązkowi, który wynikać może z Kodeksu pracy lub zawartej umowy) wyrządzi przedsiębiorcy poważną szkodę, sprawca może odpowiadać karnie – w grę wchodzi nawet dwuletnie pozbawienie wolności,
– tej samej karze podlega ten, kto uzyskawszy taką informację, ujawnia ją kolejnym osobom lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej. W tym przypadku nie jest istotne, czy przedsiębiorca poniósł poważną szkodę.
Co więcej, Kodeks karny przewiduje możliwość dwuletniego pobytu w więzieniu za ujawnienie lub wykorzystanie, wbrew przepisom lub przyjętym na siebie zobowiązaniom, informacji, z którą sprawca zapoznał się między innymi w związku z wykonywaną pracą (art. 266 § 1 Kodeksu karnego). Nie każda informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, a zatem przywołany przepis może nam zagrozić (ewentualnie stanowić instrument ochrony naszych interesów) w sytuacji, w której UZNK nie znajdzie zastosowania.
Dla zobrazowania opisywanego ryzyka posłużmy się kilkoma przykładami:
1. Pracownik składa naszej firmie wypowiedzenie, ale przed definitywnym zakończeniem współpracy kopiuje z zabezpieczonego dysku zewnętrznego (w chmurze) podręcznik stosowanej w naszej firmie metody ustalania ceny. Wie dzięki temu, w których miejscach szukać optymalizacji, a obliczenie stawek ofertowych sprowadza się do wpisania odpowiednich wartości do arkuszu kalkulacyjnego. Po wygaśnięciu umowy o pracę, pracownik zgłasza się do naszego konkurenta, oferując mu podręcznik w zamian za stanowisko kierownicze
– i pracownik, i konkurent odpowiadać mogą karnie za ujawnienie oraz wykorzystanie tajemnicy przedsiębiorstwa, o ile nasza firma odniesie poważną szkodę (na przykład utraci intratne kontrakty na rzecz konkurenta);
2. Zleceniobiorca, którego przeszkoliliśmy w obszarze zachowania w poufności informacji dotyczących otrzymywanych przez naszą firmę zapytań ofertowych, składa naszemu kontrahentowi we własnym imieniu ofertę konkurencyjną do naszej (na przykład zakładającą minimalnie niższe stawki)
– zleceniobiorca może odpowiadać karnie za wykorzystanie tajemnicy przedsiębiorstwa jeśli wyrządzi nam poważną szkodę (“odbije” klienta);
3. Pracownik podpisał z nami umowę o zachowanie poufności (NDA), na mocy której zobowiązał się nie informować osób trzecich, o korzystaniu w naszym przedsiębiorstwie z autorskiego rozwiązania technicznego, pozwalającego na obcięcie kosztów produkcji bez ubytku na jakości. Pracownik opowiada o tym rozwiązaniu swojemu szwagrowi, który pełni funkcję dyrektora zarządzającego produkcją w spółce naszego konkurenta
– pracownik nie ujawnia samej optymalizacji (wynalazku lub innego rozwiązania technicznego), sama informacja o tym, że z niej korzystamy nie musi także wyrządzić nam poważnej szkody. Tutaj w grę wchodzi jednak art. 266 Kodeksu karnego, który penalizuje już samo przekazanie osobom nieuprawnionym informacji, co do której pracownik obowiązany był zachować tajemnicę.
Co robić?
Jeśli więc planujesz rozpoczęcie biznesu, który opierać ma się na informacjach nabytych u dotychczasowego pracodawcy, miej na uwadze nie tylko ewentualną odpowiedzialność cywilną, ale też karną. Nieodzowne może okazać się ustalenie, czy Twoja wiedza to jeszcze “legalne” know-how i pracownicze doświadczenie, czy już tajemnica przedsiębiorstwa.
Z drugiej strony – jeśli masz wiedzę o wykorzystaniu przez Twojego dotychczasowego współpracownika tajemnicy przedsiębiorstwa, powinieneś rozważyć zgłoszenie tej okoliczności do organów ścigania.
Proces karny w sprawach dotyczących nieuczciwej konkurencji nie jest prosty i wymaga często niemałego wysiłku, by uzyskać odpowiednie środki dowodowe lub skierować do prokuratury prawidłowe wnioski. Dodatkowo, poza dużymi miastami, w organach ścigania często nie funkcjonują odpowiednio wyspecjalizowane komórki specjalistyczne, a zatem po naszej stronie leżeć będzie ciężar takiego uargumentowania stanowiska, by nie narazić się na odmowę wszczęcia lub umorzenie postępowania przygotowawczego. Dlatego w tego typu sprawach sugerujemy zasięgniecie pomocy prawnej od doświadczonego pełnomocnika.
adwokat Jakub Hajduk